لوله کشی
لوله کشی چیست؟
سیستم لوله‌کشی به سیستم یکپارچه انتقال آب یا فاضلاب در ساختمان گفته می‌شود که شامل لوله‌ها اتصالات، پمپ‌ها، عایق‌ها، مبدل‌های حرارتی، شیرها و مخازن می‌باشد.
انواع لوله کشی
لوله‌کشی «توکار» و «روکار»
لوله‌کشی با هدف عبور سیالات در ساختمان صورت می‌گیرد که شامل آب و فاضلاب می‌شود.
لوله‌کشی، اعم از اینکه برای انتقال آب باشد یا برای خارج کردن فاضلاب از بنا، به دو روش «روکار» و «توکار» اجرا می‌شود. در ادامه با این دو روش آشنا می‌شویم.
البته لوله کشی‌های مربوط به آب و فاضلاب تفاوت‌هایی بنیادین دارند هر کدام نیاز به تخصصی ویژه دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. در ادامه به تفصیل به‌صورت جداگانه به لوله‌کشی‌های آب و فاضلاب خواهیم پرداخت.
لوله‌کشی توکار:
این لوله‌کشی
توکار، لوله‌ها در داخل بنا تعبیه می‌شود. یعنی لوله‌ها ازدرون یوار، سقف یا کف
ساختمان عبور کرده و با مصالحی چون سیمان، بتن یا گچ پوشانده می‌شوند که هم لوله‌ها
را از دید مخفی کرده و بر زیبایی بنا می‌افزاید و هم از لوله‌ها در مقابل صدمات
ناشی از فشار و ضربه محافظت می‌کند.
همین امر باعث شده،
لوله‌کشی توکار در اماکن مسکونی، ادای، تجاری پرکاربرد باشد و تقریباً همه‌جا از
این روش استفاده شود.
البته لوله‌کشی توکار معایبی نیز دارد. به‌طور مثال، در صورت نشتی لوله‌کشی توکار، تعویض لوله‌ها و رفع نشتی‌ها مستلزم تخریب بنا است. البته متخصصان لوله‌کشی و لوله‌بازکنی، با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته، محل نشتی را با دقت مشخص کرده و با کمترین تخریب و تحمیل کمترین هزینه، اقدام به رفع نشتی لوله‌های توکار می‌نمایند
افزایش یا کاهش انشعابات، و رفع اشکالات لوله‌کشی اولیه مستلزم تخریب بنا و هزینه‌های به نسبت بیشتری است. به همین سبب باید در ابتدا، یک متخصص کارآزموده لوله‌کشی را انجام دهد تا از هزینه‌های بعدی جلوگیری شود. در ادامه در مورد ویژگی‌های یک لوله‌کشی استاندارد و حرفه‌ای بیشتر توضیح خواهیم داد..
مزایا و معایب لوله‌کشی توکار را می‌توان به‌طور خلاصه، به صورت زیر بیان کرد:
مزایا:
۱. پنهان بودن لوله‌ها و زیبایی محیط
۲. محافظت از لوله‌ها در مقابل ضربه و
فشار
معایب:
۱. عیب‌یابی دشوار و تخصصی
۲. دشواری و پرهزینه بودن تعویض لوله‌ها
۳. تخریب بیشتر بنا در صورت نشتی
۴. دشواری رفع اشکالات لوله‌کشی اولیه.
۵. دشواری افزایش یا کاهش انشعابات.
لوله‌کشی روکار:
در لوله‌کشی روکار، لوله‌ها روی دیوار، کف یا زیر سقف تعبیه می‌شوند. هرچند در این روش، لوله‌ها هموارده دیده شده و ممکن است به زیبایی محیط صدمه بزند، اما لوله‌کشی روکار نیز مزایایی دارد که گاهی اوقات استفاده از آن توصیه می‌شود.
به‌طور انجام تعمیرات، رفع نشتی و حتی تعویض لوله‌های توکار، به نسبت راحت بوده و نیازی به تحریب بنا ندارد. حتی کاهش یا افزایش انشعابات نیز کاری به نسبت کم هزینه است. (به نسبت روش توکار)
در بسیاری از ساختمان‌ها، پس از تکمیل ساختمان، و حتی بعد از سالها استفاده از آنها، ممکن است نیازی بر کاهش یا افزایش انشعابات ایجاد شود. در این صورت، معمولاً به علت راحتی و کم‌هزینه‌تر بودن لوله‌کشی روکار، از آن استفاده می‌شود.
بدین ترتیب می‌توان مزایا لوله‌کشی روکار را به صورت زیر برشمرد:
مزایا:
۱. نشتی‌یابی بسیار ساده و راحت
۲.تعویض راحت‌تر و ارزان‌تر لوله‌ها
۳. راحتی و ارزانی رفع نشتی
معایب:
۱. عیب‌یابی دشوار و تخصصی
۲. دشواری و پرهزینه بودن تعویض لوله‌ها
۳. تخریب بیشتر بنا در صورت نشتی
انواع لوله‌های آبرسانی ساختمان:
لوله فولادی
پرکاربردترین نوع لوله در لوله‌کشی ساختمان است. به دو روش بدون درز و جوشی استفاده می‌شوند.
لوله گالوانیزه
لوله‌ای است فلزی که با یک لایه از عنصر روی پوشش داده شده است. به پوشش لوله با عنصر لوی گالوانیزه‌کردن می‌گویند.لوله‌های گالوانیزه، چون از جنس فلز هستند، در مقابل ضربه و شکستگی مقاومت خوبی دارند.
لایه پوششی از جنس روی، دوام لوله گالوانیزه در مقابل ساییدگی و فرسایش را افزایش داده است.
به عبت گران بودن لوله گالوانیزه، معمولاً از لوله گالوانیزه برای لوله‌کشی در حجم کم استفاده می‌شود.
لوله مسی
مقاومت بالایی در برابر تغییرات آنی دمای آب داشته و در انتقال آب گرم و سرد (رفت و برگشت) در پکیج، شوفاژ، و سیستم‌های تهویه هوا کاربرد دارد.
لوله مقاومت خوبی در مقابل رسوب دارد و به سختی رسوب می‌گیرد.
لوله پلی اتیلن
نوعی لوله پلاستیکی است که علاوه بر تحمل بالای فشار سیالات از دوام بالایی برخوردار است.
کاربردها:
سیستم گرمایشی (شوفاژ و پکیج)
توزیع آب گرم و سرد ساختمان
شبکه فاضلاب
امروزه بیشترین کاربرد را در بین لوله‌های ساختمانی، لوله پلی‌اتیلن دارد.
این لوله‌های در مقابل اشعه ماورای بنفش نور آفتاب ضعیف هستند. حتی در هنگام حمل نیز بهتر است نوز آفتاب در زمان طولانی به آنها نتابد.
این لوله‌های در مقابل موش‌خوردگی ضعیف هستند و موش‌ها می‌توانند با دندان‌های تیز خود به این لوله‌های آسیب زده و حتی در مورادی که برای لوله‌های فاضلاب استفاده شده باشند، ممکن است این لوله‌ها امکان ورود موش به داخل ساختمان را فراهم کنند. برای جلوگیری از موش خوردگی می‌توان در مسیر عبور لوله سوراخ‌های ایجاد کرده و داخل آنها از غلاف فلنج‌دار فلزی استفاده نمود. همچنین می‌توان از دیگر مصالح مقاوم در برابر موش‌خوردگی نیز استفاده کرد.
لوله PVC
این لوله‌ها در مقابل حرارت و اشتعال مقاوم هستند.
اما در مقابل یخ‌زدگی و ترکیدگی در اثر یخ زدن آب
درون آنها بسیار ضعیف می‌باشند.
از عایق‌بندی جهت محافظت از سرما و یخ‌زدگی باید استفاده شود.
لوله پلیکا
لوله‌های PVC و U-PVC را معمولاً لوله پلیکا می‌گویند.
لوله پلیکا در مقابل خوردگی و ضرفه مقاوم بوده و ضد حریق می‌باشد.
بیشترین مصرف لوله پلیکا در شبکه فاضلاب است.
لوله ۵ لایه
از ۵ لایه مقاوم تشکیل شده.
دو لایه پلیمری، یک لایه عایق و دو لایه چسب قوی
رسوب کمتری می‌گیرد
در سیستم گرمایش از کف و شوفاژ و رادیاتور بهترین گزینه است.
انواع روش‌های اتصال لوله
اتصالات پیچ‌دار؛
لوله‌ها از درون و بیرون رزوه خورده و مانند پیچ و مهره درون هم می‌پیچند و محکم می‌شوند.
اتصالات فلنجی:
در انتهای هر لوله یک صفحه وجود دارد که لوله‌ها با پیچ شدن این صفحات به یکدیگر، به هم متصل می‌شوند.
به راحتی قطعات لوله از هم جدا شده و قابل تعویض هستند.
برای جلوگیری از نشت آب، بین دو صفحه از واشر استفاده می‌شود. خرابی واشر می‌تواند باعث نشتی آب شود.
اتصالات جوشی:
لوله‌ها و اتصالات به‌صورت مستقیم به هم جوش داده می‌شوند.
بیشترین کاربرد این نوع اتصال در لوله‌کشی گاز ساختمان است.
الزامات لوله کشی
نباید سیستم لوله‌کشی به‌گونه‌ای باشد که لوله و اتصالات وزن زیادی را به سیستم تحمیل کند.
تکیه‌گاه لوله باید به‌گونه‌ای باشد که از افتادگی لوله‌ها جلوگیری کند و در عین حال اجازه حرکت آزادانه لوله برای پاسخ به انقباض و انبساط طبیعی فراهم شود.
در صورتی که لوله‌کشی نیاز به تخلیه مداوم بخار دارد (مانند لوله‌کشی فاضلاب)، نقاط مناسب در آن درنظر گرفته شود.
برای لوله‌ها عایق مناسب درنظر گرفته شود تا از ضربه، خوردگی و فرسایش در امان باشند.
عایق لوله‌کشی
در مواردی که لوله‌کشی برای انتقال موادی با ختلاف دمای زیاد نسبت به محیط به‌کار می‌روند، مانند انتقال آب گرم در سیستم گرمایشی، از اتلاف انرژی جلوگیری کرده و لوله‌ها را در مقابل آسیب‌های محیطی نیز حفظ می‌کند.
ویژگی‌های عایق مناسب:
۱. عایق حرارتی و جلوگیری از اتلاف انرژی
۲. عمر طولانی
۳. ضد باکتری و ویروس
۴. سهولت نصب و کاربری آسان
۵. توانایی حفظ شکل و خاصیت هنگام تماس با آب
روش های لوله کشی آب
۱. لوله‌کشی سنتی
در این روش لوله‌های آب وارد ساختمان شده و هر جا که لازم باشد از آن انشعاب گرفته می‌شود.
در لوله‌کشی سنتی، معمولاً از لوله‌های فولادی استفاده می‌شود که وزن زیادی دارند.
۲. لوله‌کشی انشعابی
در این روش انشعاب هر واحد از رایزر اصلی گرفته شده و بین لوله آب سرد و گرم هم تفاوتی وجود ندارد. این شیوه لوله‌کشی با استفاده از لوله‌های پلاستیکی نیز قابل اجرا است.
۳. لوله‌کشی کلکتوری
در این روش برای هر واحد شیر جداگانه در نظر گرفته می‌شود تا از افت فشار در اثر مصرف دیگر واحدها جلوگیری شود. وسیله‌ای که برای هر واحد امکان داشتن یک شیر جداگانه را فراهم می‌کند، کالکتور گفته می‌شود و این روش در‌واقع روشی است که در آن از کلکتور استفاده می‌شود.
این روش بیشتر برای ساختمان‌هایی با تعداد واحدهای زیاد به کار می‌رود.
در این روش، لوله‌های یا به‌صورت تو کار و یا به صورت زیرسقفی تا واحدها اجرا می‌شوند.
در این روش حداقل به دو کالکتور، یکی برای آب گرم و یکی برای آب سرد نیاز است. مگر اینکه آب گرم هر واحد درون خودش و با استفاده از سیستم گرمایشی اختصاصی فراهم می‌شده باشد.
در صورتی که ساختمان دارای سیستم گرمایش یا سرمایش متمرکز باشد، برای هر یک به کالکتور‌های جداگانه نیاز داریم.
داکت کشی
معمولاً برای پوشاندنکل سطح لوله های روکار از قاب‌های مخصوص لوله استفاده می‌شود
روش‌های لوله‌کشی فاضلاب
۱. روش سنتی
این روش در ساختمان‌های قدیمی استفاده می‌شود. در اینر وش بعد از کارگذاری لوله‌های فاضلاب و سیفون‌های مربوطه، لوله‌کشی را زیر مصالح ساختمانی رفن می‌کنند.
هزینه اجرای این روش پایین بوده ولی اگر سیستم دچار مشکل شود، هزینه‌های کندن و تعمیرات زیاد خواهد بود.
۲. روش زیرسقفی:
در این روش لوله‌های در زیر سقف طبقه پایین قرار داده می‌شوند.
در این روش، لوله‌های تخت فشار نیستند و امکان دسترسی و تعمیر آن بسیار آسانتر از روش سنتی است.
انواع لوله‌کشی ساختمان
لوله‌کشی آب
اگر به‌صورت اصولی اجرا نشود، خسارات جبران ناپذیری به دنبال دارد و گاهی اصلا نمی‌توان از تبعات لوله‌کشی غیراصولی اولیه خلاص شد.
لوله‌کشی سرد:
لوله‌کشی ساختمان که در آن آب با دمای معمولی جریان دارد را لوله‌کشی سرد می‌گویند.
لوله‌کشی گرم:
نوعی لوله‌کشی است، مخصوص رساندن آب گرم به محل مصرف.
لوله‌ها باید در مقابل تغییرات دمایی و بخصوص در مقابل دمای بالا مقاوم باشند و تغییر شکل ندهند یا گرما در گذر زمان، منجر به افت کیفیت مواد لوله‌ها نشود.
لوله‌کشی فاضلاب:
به سیستم خارج کردن آبهای مصرف شده در ساختمان، لوله‌کشی فاضلاب گفته می‌شود.
جنس لوله‌ها میزان رسوب پذیری آنها از اهمیت زیادی برخوردار است.
تراز بودن و شیب مناسب برای جریان راحت فاضلاب از اهمیت زیادی برخوردار است. در صورتی که شیب‌بندی فاضلاب اصولی و درست نباشد، انباشت فاضلاب باعث رسوب و گرفتی شده و این مشکل ممکن است هیچ‌گاه برطرف نشود. مگر با صرف هزینه‌های بالای لوله‌کشی مجدد سیستم فاضلاب.
لوله‌کشی فاضلاب
به سیستم خارج کردن آبهای مصرف شده در ساختمان، لوله‌کشی فاضلاب گفته می‌شود.
جنس لوله‌ها میزان رسوب پذیری آنها از اهمیت زیادی برخوردار است.
تراز بودن و شیب مناسب برای جریان راحت فاضلاب از اهمیت زیادی برخوردار است. در صورتی که شیب‌بندی فاضلاب اصولی و درست نباشد، انباشت فاضلاب باعث رسوب و گرفتی شده و این مشکل ممکن است هیچ‌گاه برطرف نشود. مگر با صرف هزینه‌های بالای لوله‌کشی مجدد سیستم فاضلاب.
آسیب‌های لوله‌های توکار
یخ‌زدگی:
لوله‌های توکار خارج از ساختمان که با عمق کمی کار شده‌اند، در زمستان‌های سرد و در یخبندان، با تهدید یخ زدگی و ترکیدگی مواجه هستند.
در صورت عدم امکان کار کردن لوله‌ها در عمق زیاد، باید از عایق‌های حرارتی مناسب استفاده کرد.
ترک خودرگی:
عمق نامناسب از کف زمین یا استفاده از مصالح ضعیف در پوشش و عایق‌کاری لوله‌ها ممکن است باعث شود در اثر گرمای زیاد، لوله‌های منبسط شده، تحت فشار قرار گرفته و ترک بخورند.
